Het onderwijs in coronatijden

Ondertussen zijn we 8 weken verder. Onze leerlingen en leerkrachten zitten al 8 weken thuis en voor vele mensen uit het onderwijs is er een tsunami over hen heen gekomen. Als leerkracht met 25 jaar onderwijservaring maakt de coronacrisis voor mij duidelijk waar het schoentje wringt, maar ook waar er gigantische groeiopportuniteiten in ons onderwijs liggen: we krijgen nu de kans om het over een andere boeg te gooien. Grijpen we die kans?

Er is een hemelsbreed verschil tussen verschillende scholen en leerkrachten en dat mag er ook absoluut zijn! Gelukkig geeft niet iedereen op dezelfde manier les en mag iedereen zijn eigen persoonlijkheid uiten bij het lesgeven. Dat maakt het onderwijs boeiend en afwisselend. Het verschil in kwaliteit is echter soms schrijnend: bij sommigen voel je enorme betrokkenheid. Ze geven taken op, geven feedback erop, met vallen en opstaan experimenteren ze zelf met nieuwe technieken zoals preteaching, videocalls of werken ze met leerpaden. Er zijn er die de leerlingen die ze niet kunnen bereiken opbellen of per post brieven schrijven of hen zelfs opzoeken en aanbellen om te horen (van op afstand weliswaar) of het goed gaat.

Helaas zien we ook andere voorbeelden: leerkrachten bij wie we het gevoel hebben dat ze zich er ‘snel van af maken’, die ogenschijnlijk geen moeite doen, die niet proberen te innoveren of het anders te doen dan ze gewoon zijn. Ik wil hier niemand blameren want ook deze mensen hebben een reden waarom ze dat (niet) doen. Ik vind het wel erg jammer dat op die manier het onderwijs vaak in een slecht daglicht komt te staan.

Hoe komt dat? Waarom kan de ene leerkracht wel inspireren en de andere niet? Je verwacht toch dat als iemand voor het onderwijs kiest dat ook met hart en ziel doet. Je kan daarvoor verschillende redenen zien, maar ik wil me vandaag beperken tot 4.

• Mensen uit het onderwijs krijgen vaak weinig erkenning – al is dat nu tijdens deze coronacrisis soms wel meer het geval – Als ik pas afgestudeerd was, kreeg ik bv. te horen toen ik in het onderwijs wilde gaan: “als je goed bent, dan ga je toch in de privé of doe je iets anders.” Dat is heel jammer want daardoor maken sommige getalenteerde mensen die ‘geboren zijn voor het onderwijs ’ daar toch niet hun job van en krijg je mediocriteit bij het onderwijspersoneel. Goed onderwijs staat of valt met capabele leerkrachten! Wist je trouwens dat een KernTalentenanalyse je inzicht kan geven of je al dan niet ‘geboren voor het onderwijs bent’?
• In het onderwijs krijg je niet altijd alle kansen om je verder te ontplooien. Buiten de pedagogische studiedag (wat in het middelbaar één keer per jaar is, is het niet verplicht je bij te scholen). De meeste leerkrachten doen dat weliswaar wel, maar er zijn op dat vlak erg grote verschillen: ik heb in mijn 25-jarige loopbaan in het onderwijs ook heel wat leraren tegengekomen die nooit een nascholing volgden. Vaak mag het ook niet van de directie je moet dan immers vervangen worden en de werklast wordt daardoor groter bij andere collega’s omdat die dan je klas moeten vervangen. Als je dan een nascholing volgt, dan is het ook meestal in functie van je vak. Voor persoonlijke ontwikkeling of professionalisering is vaak tijd noch geld. Nochtans is er nood aan antwoorden op vragen als: hoe word ik een betere leerkracht, hoe zit het brein van een jongere in elkaar, hoe kan ik me als leerkracht ontplooien in socio- emotionele vaardigheden, betere commmunicatie, beter time- management, …
• In vele scholen bestaat geen feedback cultuur. In de 25 jaar dat ik heb les gegeven kan ik op 1 hand tellen wanneer iemand in mijn klas gekomen is om me te observeren en feedback te geven .(Ik heb nochtans in 3 secundaire scholen les gegeven) Als er iemand kwam, was het altijd in het kader van een beoordeling (lees: of je al dan niet op de school kon blijven). Dat is in andere landen helemaal anders: daar observeren leerkrachten elkaar heel gewoon met de mindset dat je er iets uit kan leren… niet om beoordeeld te worden, maar om te groeien. Toen ik het postgraduaat Talent-ontwikkeling volgde, merkte ik tot mijn ontsteltenis dat ik op veel vlakken een vaste mindset ontwikkeld had, dat ik erg perfectionistisch voor mezelf was geworden en het heel moeilijk vond om fouten te maken. Hoe kan je als leerkracht een groeimindset bij je leerlingen helpen ontwikkelen… dat je fouten mag maken en dat zelfs door fouten te maken je leert… als je het zelf quasi nooit ondervindt? Hoedje af dus voor alle leerkrachten die zich nu erg kwetsbaar opstellen en van alles uitproberen i.v.m. de digitale omschakeling bv. terwijl dat helemaal buiten hun comfortzone ligt. (ik ken veel leerkrachten die onder elkaar oefenen vooraleer ze een videocall met leerlingen doen) Geweldig toch!
• De vaste benoeming is een heilig huisje in het onderwijs. Als je daaraan raakt, staat heel het onderwijs op stelten. Nochtans denk ik dat ook dat systeem ervoor zorgt dat je ‘lui’ kan worden. Waarom je uitsloven als het ook anders kan? Het is erg menselijk dat je het wat minder nauw neemt als je weet dat je toch niet ontslagen kunt worden. Dat is trouwens ook een grote valkuil voor leerlingen die nu weten dat ze toch geen examens zullen krijgen. Waarom dan nog moeite doen?

Je kan je daar over opwinden of het schandalig vinden, maar ik denk dat elke crisis een groeimoment kan zijn en een opportuniteit is om te kijken hoe het anders kan.

Wat is de oplosssing?

• De waarheid mag gezegd worden, maar laten we niet altijd alles bekritiseren zonder er constructieve feedback aan te koppelen en naar oplossingen te zoeken. Laten we leerkrachten weer ondersteunen en ervoor zorgen dat ze weer met hart en ziel kunnen lesgeven. Geef hen autonomie (m.a.w. geloof in hun expertise, ze zijn ervoor opgeleid), betrokkenheid (laten we als school samen met de leerkrachten en de ouders werken aan het welzijn en de groei van onze kinderen) en competentie (geef hen de middelen om te professionaliseren op een goede manier). Deze 3 dingen zijn trouwens de voedingsbodem van motivatie!
• Geef leerkrachten trainingen in persoonlijk leiderschap: hoe kan je zelf op een proactieve manier de verandering zijn en de school van binnenuit transformeren? Je hebt daarvoor niet steeds ingewikkelde systemen nodig. Het Leader in Me project (leaderinme.be is bv. een manier hoe je op een heel eenvoudige, maar toch zeer effectieve manier leerkrachten en leerlingen (en ouders) een gemeenschappelijke taal geeft om samen te werken naar meer welbevinden, een betere cultuur én betere schoolresultaten waarin ook leerlingen meer eigenaar worden van hun eigen leerproces.
• Laten we met zijn allen werken aan een groeimindset. Laten we onze kinderen niet zomaar bewieroken, maar laten we hen prijzen voor de moeite die ze voor iets doen. Laten we een mindset ontwikkelen dat je niet perfect hoeft te zijn en dat uitdagingen en zelfs ‘falen’ je doen groeien, maar dat “moeite doen” wel noodzakelijk is. Het zal het aantal burn-outs en bore-outs in het onderwijs sterk doen dalen en het welbevinden zowel bij leerkrachten als bij leerlingen vergroten.
• In dat opzicht zou ik aan de beleidsmakers willen vragen om de vaste benoemingen af te schaffen en een goed alternatief in de plaats te zetten dat ervoor zorgt dat mensen niet onmiddellijk worden afgestraft als ze fouten maken, dat ze mogen groeien… Maar geef hen ook de kans en de plicht om daarin verantwoordelijkheid te nemen. Geef ook directies de mogelijkheid om excellente opleidingen te volgen zodat ze op een goede manier aan People management kunnen doen.

Ik wil alvast applaudisseren voor alle leerkrachten en mensen uit het onderwijs die nu enorm uit hun comfortzone gaan en zo met vallen en opstaan veel leren en het beste van zichzelf geven! Als leerling is er toch niets mooiers dan dat je zo’n voorbeeld krijgt. Beste leerkrachten, jullie maken het verschil!